ลักษณะและความสำคัญของวัฒนธรรมไทย
วัฒนธรรมไทยเป็นเอกลักษณ์ของชาติไทย เป็นผลรวมจากความรู้ ความคิด
สติปัญญาของมนษย์
ที่สังคมสืบต่อกันมาโดยผ่านการปรับปรุงพัฒนาให้เหมาะสมต่อการเปลี่ยนแปลงตามยุคสมัยของสังคมไทย
ทั้งวัฒนธรรมเดิมของไทยและวัฒนธรรมที่ได้รับอิทธิพลจากชนชาติต่างๆ
ซึ่งถูกนำมาปรับปรุง ผสมผสาน
และกล่อมเกลาจนเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมไทยไปในที่สุด
วัฒนธรรมไทยมีลักษณะและความสำคัญที่สะท้อนค่านิยมดังนี้
๑.สร้างความรักและความผูกพันในครอบครัว
ตัวอย่างเช่น วันสงกรานต์ซึ่งเป็นวันขึ้นปีใหม่ของไทยในอดีตนั้น
ความรักและความผูกพันจะแสดงออกมาโดยบิดมารดาและญาติผู้ใหญ่จะจัดเสื้อผ้าชุดใหม่ให้แก่บุตรธิดา
พร้อมเครื่องประดับตามฐานะเพื่อไปทำบุญ
ขณะที่บุตรธิดาจะจัดเสื้อผ้าให้บิดามารดาและญาติผู้ใหญ่ได้สวมหลังพิธีรดน้ำดำหัว
ส่วนในปัจจุบันคนไทยจะกลับบ้านเพื่อรดน้ำและพรจากบิดามารดา
และญาติผู้ใหญ่เพื่อความเป็นสิริมงคลต่อชีวิต
๒.ความเคารพกตัญญูต่อผู้ใหญ่ และผู้มีพระคุณวิถีไทยถือเอาความกตัญญูต่อผู้ใหญ่ และผู้มีพระคุณเป็นสิ่งสำคัญสูงสุด การตอบแทนพระคุณจะแสดงออกมาได้หลายรูปแบบ เช่น การบรรพชาอุปสมบทของชายไทยตอบแทนพระคุณบิดามารดาที่ได้เลี้ยงดูอุ้มชูมาแต่เล็กจนโต หรือการระลึกถึงพระคุณของบรรพบุรษในวันสารทไทย โดยจัดพิธีบังสุกุลให้แก่ผู้มีพระคุณที่ล่วงลับไปแล้ว
๓.ความศรัทธาในการทำบุญให้ทาน
ในวันสำคัญทางศาสนา เช่น วันมาฆบูชา วันอาสาฬหบูชา เป็นต้น คนไทยแต่ละครอบครัวจะเตรียมของสำหรับทำบุญตักบาตรด้วยจิตใจศรัทธา นอกจากนี้การทำบุญยังเป็นสิ่งที่คนไทยถือปฏิบัติก่อนการเริ่มงานประเพณีต่างๆ เช่น วันสงกรานต์ วันลอยกระทง วันเข้าพรรษา ฯลฯ ความศรัทธาในการทำบุญ ยังจะเห็นได้จากการจัดให้มีทอดกฐิน การทอดผ้าป่าเพื่อให้พระสงฆ์ในพระพุทธศาสนาได้มีสิ่งของเครื่องใช้อันจำเป็นเพื่อการปฏิบัติธรรม ด้วยศรัทธาในการทำบุญนี้เองที่ทำให้สามารถสือต่ออายุพระพุทธศาสนามาจนถึงปัจจุบัน
๔.เอกลักษณ์ทางศิลปกรรม
ซึ่งจะแสดงออกมาทั้งในด้านสถาปัตยกรรม เช่น
การสร้างวัด บ้านเรือน ด้านจิตรกรรม เช่น การวาดภาพฝาผนัง ด้านวรรณกรรม เช่น
ไตรภูมิพระร่วงเป็นต้น
๕.การสร้างความสามัคคีในชุมชน
ตัวอย่างที่เห็นได้ คือ ในวันเข้าพรรษา ชาวบ้านจะไปช่วยกันก่อเจดีย์ทราย
ซึ่งนอกจากเป็นการทำบุญแล้ว ยังแสดงให้เห็นถึงพลังของชุมชน
ในการที่จะทำนุบำรุงวัดในหมู่บ้านของตนให้เจริญยิ่งขึ้นอีกด้วย หรือในวันสงกรานต์
สมาชิกในครอบครัวจะร่วมกันทำความสะอาดบ้านเรือนและสิ่งของเครื่องใช้เพื่อต้อนรับวันปีใหม่
หรือวันสำคัญทางศาสนา ชาวบ้านจะร่วมมือกันจัดเตรียมสิ่งของสำหรับไปทำบุญ
๖.เอกลักษณ์ทางภาษา
ชาติไทยมีภาษาเป็นของตนเอง ภาษาไทยเป็นภาษาที่มีเอกลักษณ์โดดเด่น
การใช้ภาษาไทยของคนไทย มีลักษณะสำคัญคือ การเป็นคน เจ้าบทเจ้ากลอน
ซึ่งพบได้ในการละเล่นทั่วไป เช่น ลำตัด มโนราห์ เป็นต้น การใช้ภาษาในงานนี้
จะมีการใช้ถ้อยคำที่ลึกซึ้ง มีความหมาย และยังแฝงไปด้วยไหวพริบปฏิญาณในการคิดคำโต้ตอบอีกด้วย
๗.ความยับยั้งใจแบะความมีระเบียบวินัย
ตัวอย่างเช่นการผิดผี หมายถึง
การต้องปฏิบัติตามกฎเกณฑ์ที่บรรพบุรุษได้ถ่ายทอดมา
การละเมิดกฎเกณฑ์นั่นถือว่าผิดผี
ซึ่งต้องมีการขอขมาและมีการลงโทษโดยผู้สูงอายุที่เป็นตัวแทนของบรรพบุรุษเป็นผู้แนะนำ
ตักเตือนและดำเนินการ เช่น หนุ่มสาวที่ยังไม่ได้แต่งงานกันอย่างถูกต้อง
ห้ามถูกเนื้อต้องตัวกัน
ซึ่งสิ่งนี้ถือเป็นการสร้างวินัยและการยับยั้งใจเพื่อป้องกันไม่ให้มีการกระทำเกินควร
ถ้าใครประพฤติผิดถือว่า “ผิดผี” ต้องมีการลงโทษโดยการ “เสียผี” คือ
มีการชดใช้การกระทำผิดนั้น
อย่างไรก็ตามวัฒนธรรมไทยดังกล่าวข้างต้น
กำลังจะถูกลบเลือนไปในสภาพปัจจุบัน
สุนทรียภาพอันเกิดจากภาษาและดนตรีที่ไพเราะพริ้งด้วยท่วงทำนองได้ถูกทดแทนที่ด้วยบทเพลงสมัยใหม่จากต่างชาติในวันสงกรานต์
พฤติกรรมที่แสดงออกให้เห็นถึงความเอื้ออาทร ความห่วงใย และความปราถนาดีที่จะมีให้แก่ผู้อื่น
ความสุขจากการประพรมน้ำ ถูกแทนที่ด้วยบุคคลบางกลุ่ม
ไม่สนใจในความเจ็บปวดและอุบัติเหตุที่เกิดขึ้น
ให้วันไหว้ครูกิจกรรมหลายอย่างถูกยกเลิกไป พิธีกรรมอันเคยสง่างามถูกกระทำแบบง่ายๆ
ให้เสร็จสิ้นโดยเร็ว
ถึงแม้ว่าจะเป็นไปได้ยากที่เราจะเรียกร้องให้นำเอาวัฒนธรรมไทยอันดีงามทั้งหมดในอดีตกลับมาสู่ยุคปัจจุบัน
แต่ถ้าคนไทยได้ตระหนักถึงคุณค่าและดัดแปลงให้เหมาะกับยุคสมัย
ก็เท่ากับว่าเราเป็นผู้หนึ่งที่ได้จรรโลงวัฒนธรรมอันดีงามให้คงอยู่คู่กับสังคมไทยสืบไป
